Laatst sprak ik iemand in de praktijk die sinds het overlijden van zijn vader nooit meer met een woord over hem gesproken heeft.
Tot zijn 7e jaar was hij beste maatjes met hem. Zo mocht hij vaak helpen op de bouwplaats. Hij voelde een heel hechte, intense verbinding.
Plots verdween zijn vader uit zijn leven.
Het noodlot sloeg toe in de vorm van een hersenbloeding. En met het overlijden verdween zijn vader helemaal uit zijn leven, inclusief alle zorgvuldig opgebouwde herinneringen.
Zijn moeder kon dit grote verlies niet aan. Ze ruimde de spullen van haar man op en ging over tot de orde van de dag.
En zo sprak ook mijn cliënt nooit meer over zijn vader. Zijn vader die hij zo lief had. Uit loyaliteit naar zijn moeder kon hij dat simpelweg niet meer.
Een te heftige gebeurtenis
Wanneer je onverwachts wordt geconfronteerd met een verlies waar je niet op was voorbereid, kan dat zeer heftig binnenkomen. Het overspoelt je als het ware.
Een verliestrauma raakt je tot in je ziel. Het verwondt de ziel en heet daarom ook wel een zielstrauma.
Ook de moeder van mijn cliënt kampte met zo’n trauma. Met alle gevolgen van dien.
Intergenerationele rouw
Vaak maak ik samen met de cliënt een genogram. Dit is een soort stamboom waarin we naar verschillende lagen kijken.
Ten eerste maken we alle feiten zichtbaar, zoals namen, geboorte- en overlijdensdata.
Daarnaast bespreken we andere belangrijke gebeurtenissen, maar ook de onderlinge familierelaties. Bovendien komt het thema geven en ontvangen binnen deze relaties aan de orde.
Zo komen we regelmatig uit bij gebeurtenissen in het leven die te groot zijn om bij stil te staan.
Vroeger kwam het bijvoorbeeld regelmatig voor dat een kindje dood werd geboren of al op jonge leeftijd stierf. Daar werd toen anders mee omgegaan dan nu.
Soms is het iemand in de familiehistorie niet gelukt de heftige emoties rondom zo’n verlies te uiten. De kans is dan groot dat deze persoon dat verdriet onbewust heeft doorgegeven aan de volgende generatie.
Op deze manier kan onverwerkt verdriet generaties lang schade aanrichten. Zonder dat ook maar iemand dat wilde. Dit wordt ook wel een roulerende rekening genoemd.
Tegenwoordig is er meer aandacht voor zo’n gebeurtenis. We hebben meer rituelen, waarmee we bewust met elkaar stilstaan bij wat er is gebeurd. Ook worden overige kinderen uit het gezin bij het proces betrokken.
Dit maakt de pijn van het verlies niet minder groot, maar je kunt zo wel op een andere manier door met het leven. De rouw wordt zo genomen.
Als je iets dierbaars of een belangrijk persoon verliest, heb je een taak: je hebt je eigen ziel terug te roepen en de rouw te nemen met alle pijn die daarbij hoort.
Dat proces zorgt ervoor dat je daarna weer door kunt gaan met je leven. Het verlies draag je voor altijd mee in je hart. Toch worden de gevoelens rondom dit verlies uiteindelijk draagbaar. Ze mogen er bovendien gewoon zijn.
Gestolde rouw
Maar wat gebeurt er als je niet rouwt?
Omdat je bijvoorbeeld nooit geleerd hebt over moeilijke dingen te spreken. Of omdat je loyaal blijft aan je ouders, die je, met de beste bedoelingen, de boodschap hebben meegegeven dat je altijd sterk moet zijn.
Rouwen kost veel energie. Wat mensen echter niet altijd in de gaten hebben, is dat je op de lange termijn veel meer energie kwijt bent als je niet rouwt.
Ik zie in mijn praktijk regelmatig mensen met een niet verwerkt verliestrauma. Dit wordt gestolde rouw, verstoorde rouw of gecompliceerde rouw genoemd.
Wat als de rouw verstoord is?
Bij een verliestrauma bevindt de ziel zich in een soort van tussenstadium. Ze kan het verlorene niet vasthouden en vervangen, maar ze kan zich daar ook niet definitief van losmaken.
Een deel van de ziel blijft vaak bij degene die of hetgeen dat je verloren hebt. Voor een deel blijf je ermee verbonden, waardoor je nooit helemaal voor honderd procent in het hier en nu bent.
Doordat je weggaat van de pijn, is er sprake van verstoorde rouw. Het verliestrauma veroorzaakt in dat geval een gefragmenteerde ziel.
De ziel wordt dan afgesplitst in drie delen:
- het gezonde deel
- het getraumatiseerde deel
- het overlevingsdeel
Collega-rouwexpert Riet Fiddelaers omschrijft de delen zo:
“Het gezonde deel is goed ontwikkeld als de omgeving waarin we opgroeien gezond is. Met dit deel dragen we verantwoordelijkheid voor ons eigen leven en zijn we in staat om te reflecteren op ons doen en laten. Hierdoor kunnen we goed functioneren in ons dagelijks leven.
In het traumadeel liggen alle feiten, herinneringen en gevoelens opgeslagen die bij het verliestrauma horen. Dit is de belangrijkste taak van het traumadeel. Het bewaart alle herinneringen aan en rondom een gebeurtenis. Dit deel weet precies wat er is gebeurd en hoe het is gebeurd.
De belangrijkste taak van het overlevingsdeel is overleven. Het overlevingsdeel zal zijn werk blijven doen zolang het trauma niet is verwerkt. Een andere belangrijke taak is ervoor te zorgen dat alle gevoelens en herinneringen die bij het verliestrauma horen niet worden herbeleefd. Het wordt weggehouden uit het bewustzijn.
Wanneer we aankomen op een punt in ons leven waarin we vastlopen en weten dat het zo niet langer kan, dan laat het gezonde deel van zich horen.
Dit deel waarschuwt ons voor gevaar. Het zegt in feite dat het tijd wordt om de waarheid onder ogen te zien.
De uiteindelijke taak van het gezonde deel is verantwoordelijkheid te nemen voor het eigen functioneren. En daarmee op zoek te gaan naar de verbinding met de andere delen van de ziel”.
Een stoomtrein in volle vaart
Wanneer iemand de poort van zijn hart heeft gesloten omdat de pijn van het traumadeel te heftig is, worden de schatten mee opgesloten.
Met schatten bedoel ik de mooie herinneringen. Om bij deze schatten te kunnen komen, zul je de poort moeten openen.
Vergelijk het maar met een reis in een sneltrein.
Je zit comfortabel in een trein die met 100 kilometer per uur over het spoor dendert. Vanaf je positie zie je wel dat er buiten groene weilanden zijn. De sprietjes zelf, de vogeltjes of konijntjes gaan echter allemaal aan je voorbij.
Zo is het leven ook als je niet de tijd neemt te rouwen. Het leven overkomt je. Je leeft het niet bewust.
Gelukkig zijn er manieren om tot stilstand te komen. Zelf heb ik daar door onwetendheid jaren over gedaan. Achteraf vind ik dat jammer. Er zijn kostbare jaren verloren gegaan.
Bovendien heb ik twee keer behoorlijke burn-out klachten gehad. Burn-out klachten treffen het hele gezin.
Met de juiste hulp verlies je minder kostbare jaren van de tijd die we hier op aarde hebben. En leer je hoe ook jij kunt rouwen.
Mijn cliënt leerde dat ook. Het verlies van zijn vader bleef groot. Maar hij weet nu wel hoe hij ermee om kan gaan. Zijn overlevingsdeel draait geen overuren meer.
Zoek jij hulp bij je rouwproces of wil je gewoon eens van gedachten wisselen? Laat dan hier je gegevens achter. Ik neem spoedig contact met je op.
